Essentiële olie is een product dat verkregen wordt door middel van de destillatie van een aromatische plant (bijvoorbeeld munt), een bloem (bijvoorbeeld kamillebloesem), zaadjes (bijvoorbeeld wortelzaad), hout (bijvoorbeeld sandelhout), vruchten (bijvoorbeeld mandarijn) of zelfs bessen (bijvoorbeeld jeneverbessen).
Er worden vele methodes gebruikt voor de extractie van de aromatische stoffen. Deze procedure is het meest ingewikkeld en lastig, omdat het als doel heeft om de meest tere en kwetsbare bestanddelen van de plant te verkrijgen zonder de kwaliteit ervan aan te tasten.
Stoomdestillatie onder lage druk
De meeste essentiële oliën worden verkregen door stoomdestillatie onder lage druk.
Destillatie is een veeleisend proces waarvoor ervaring en een constant toezicht nodig is. Voor het verkrijgen van een goede kwaliteit essentiële olie, houdt de ambachtelijke destillateur zich aan strenge richtlijnen en zet hij al zijn expertise in om zo het meest waardevolle uit te plant te kunnen halen zonder negatieve beïnvloeding.
- Tijdens het proces wordt stoom door een vat geleid dat gevuld is met aromatische planten, bloemen, zaadjes, hout, etc.
- De stoom verrijkt zich met essentiële olie en na het verlaten van het destillatievat, komt het (onder een gecontroleerde druk) terecht in een koeler waar het condenseert.
- Het water en de essentiële olie worden vervolgens opgevangen in een scheitrechter (vroeger ook wel Florentijnse vaas genoemd). Dankzij het verschil in dichtheid van de twee vloeistoffen, kan de essentiële olie gemakkelijk worden opgevangen door het te laten overlopen in een ander vat.
Criteria voor een goede destillatie:
Destillatie is een veeleisend proces waarvoor ervaring en een constant toezicht nodig is. Om een essentiële olie van goede kwaliteit te verkrijgen, dienen aan de volgende criteria te worden voldaan:
- Het destilleervat: deze dient van roestvrij staal te zijn, koper en ijzer kunnen gaan oxideren.
- Lage druk: de destillatie dient gedaan te worden bij lage druk, tussen 0,05 en 0,10 bar, bij een hoge druk kan overoxidatie optreden.
- Duur van de destillatie: deze dient voldoende lang te duren om het 'totum' van de aromatische moleculen op te kunnen vangen, dat wil zeggen het totaal van de fracties die men ook wel 'kop', 'kern' en 'staart' noemt.
- Het water: Er dient gebruikgemaakt te worden van bronwater dat weinig tot geen kalk bevat, om zo geen beroep te hoeven doen op chemische ontkalkers.
- Opslag en bewaren: na destillatie dienen essentiële oliën gefilterd te worden en bewaard in hermetisch afgesloten bestendige vatten in een koele kelder. Het bottelen dient alleen te gebeuren in donkergekleurde flesjes (bruin of blauw) zodat de essentiële olie beschermd is tegen lucht en licht.
Koude persing
Voor citrusvruchten (citroen, mandarijn, grapefruit, etc.) dient men een andere methode te gebruiken, waarbij de 'essencezakjes' in de verse schillen mechanisch worden kapotgemaakt om de essence op te kunnen vangen. Het product dat zo verkregen wordt, heet volgens de puristen 'essence' en niet 'essentiële olie', omdat er geen enkele chemische aanpassing heeft plaatsgevonden door middel van oplosmiddelen of stoom. Door het vele gebruik van pesticiden, dienen alle essences die afkomstig zijn van citrusvruchten en die bestemd zijn voor de consumptie over een biologisch certificaat beschikken.
De andere manieren van extractie
Percolatie en hydrodiffusie
Bij deze methode gaat de stoom van boven naar beneden. Dit is sneller en geeft een betere kwaliteit van de aromatische bestanddelen, maar er komen hierdoor wel niet-vluchtige stoffen in de essentiële olie terecht. Men heeft het daarom over 'essence verkregen door percolatie'.
Superkritische CO2-extractie
Deze methode is zeer modern en erg duur. Het houdt in dat een stroom CO2 onder hoge druk bij het plantmateriaal wordt gevoegd. Hierdoor knappen de 'essencezakjes' en lopen de aromatische stoffen eruit.
Enfleurage
Enfleurage wordt meestal alleen gebruikt bij bloemen die een zeer laag gehalte aan essence bevatten (jasmijn, mimosa, etc.) De bloemen worden in contact gebracht met absorberende vetten die langzaamaan verzadigd worden met de essence. De pommade die op deze manier wordt verkregen, wordt als dusdanig gebruikt of eerst 'gewassen' met absolute alcohol. Zo ontstaan alcoholische bloemenextracten die ook wel 'absolues' worden genoemd.
Oplosextractie
De extractie van essences kan gedaan worden door gebruik te maken van vluchtige oplosmiddelen (benzeen). Concrètes worden verkregen uit bloemen en bladeren, waarvan eerst een absolue wordt gemaakt door middel van het wassen met alcohol. De absolue wordt vervolgens een “concrète essence” na het verdampen van de alcohol. Concrètes bevatten over het algemeen 2 à 3% aan overblijvend oplosmiddel. Deze essences zijn dus alleen geschikt voor olfactotherapie.
De destillatieincijfers
Om 1 kg essentiële olie te verkrijgen, heeft men nodig:
- 7 kg bloemknoppen van de kruidnagelboom (kruidnagel) - Eugenia caryophyllus.
- 50 kg lavandin - Lavandula x burnatii clone reydovan.
- 150 kg echte lavendel - Lavandula angustifolia ssp angustifolia.
- 1 ton Italiaanse strobloem (kerrieplant) - Helichrysum italicum ssp serotinum.
- 4 ton Damascener rozenblaadjes - Rosa damascena.
- 5 à 10 ton citroenmelisse - Melissa officinalis.